Skansen of Lemko Culture in Zyndranowa
The photos below were taken by
yours truly, Walter Maksimovich
Feel free to copy and distribute them. Larger sizes available
upon request.
The village of Zyndranowa lies in the Lower Beskid region, within the administrative district of Krosno and close to the Polish-Slovakian border. Homesteads at the foot of the hills are spread throughout the picturesque Panna valley (now called Solotwyna). The region of Zyndranowa with its stretching forrest massif, meadows, grassy slopes, rich in nature and scenic landscapes is today park of the Jasliski Scenic Park. Throughout its long history the village evolved along-side various cultures and ethnic groups. Living together side by side were Lemkos, Jews, Gypsies each group making its own contribution to the development of the settlement. Prior to World War II the Lemkos largely dominated the village, which counted 180 families, a shepherding-farming people, well geared for dealing with the bitter climatic and raw geographic conditions of the Beskid.
Throughout the centuries, the Lemko clan had developed its own original material and spiritual depth, which differed from the cultures of other ethnic groups living in the Carpathian Mountains. Their distinctive traits and individual ambience can clearly be seen in crafts, clothes, customs and other areas of life.
During World War I the Lemkos had to face Austrian repression. Almost two thousand people, mainly from the intelligentsia (priests, teachers, civil servants) were arrested and deported to the "Tallerhof - Graz" camp not far from Vienna. A large majority never returned to their family homes. Further dramatic scenes were played out during the occupation. Young Lemkos were deported to the Reich for forced labor.
Finally the tragedy's epilogue: during 1945-46, under the pretext of eliminating the rear of the Ukrainian Insurgent Army (UPA) thousands of Lemkos were expelled, in most part to the Ukraine. Those who remained were forced within the frameworks of the "Wisła" campaign to resettle in the so called "Recovered Territories".
Scattered throughout Poland and the rest of the world, discriminated against by ruling authorities the Lemkos bravely struggled to guard their own identity and never surrendered to the processes of assimilation. In the altered political realities of today the Lemko clan is able at last to speak out and demand the rights all national minority groups are entitled to. Their situation is still precarious. So far all attempis to have forests and lands once pillaged by the state returned, or even recognition of claims resulting from the "Wisla" campaign, have been unsuccessful. The Lemkos are concentrated on saving their culture, language, traditions, architectural heritage-to bear witness to their history. In 1968 Teodor (Fedor) Gocz together with a group of social activists set up in his family home the House of Lemko Culture Souvenirs For many years now various objects linked with the Lemkos have been gathered here. Struggling against malevolent authorities and governments Lemkos have suffered oppression and reprisals including the barbaric act of setting off explosives under the monumental statue erected next to the museum in remembrance of those who lost their lives during World War II. It is only due to the stubbornness and generosity of Teodor Gocz and other Lemkos that the House of Souvenirs has been transformed into a Skansen-museum. At present the museum sight includes: the cottage, stable, pigsty, community hall, granary, windmill, chapel, blacksmith's, a frame saw construction, a water-crane and also some contemporary elements: memorial statues in remembrance of the victims of Talerhof and the camp at Jaworzno. Listed objects dating back to the end of the 19th and beginning of the 20th centuries. Original too is equipment, farming tools, furniture, crafts, costumes, and folk-art. The stables host a historical exhibition with souvenirs from World Wars I and II - mainly weapons, uniforms and army equipment. In the community hall are presentations of Lemkos art and around the farmstead are statues from the open-air events organized in the Skansen. Blacksmith tools and products are on exhibition in the forge. Outside the Skansen stands a Jewish cottage, the one and only that survived in this region of Poland.
A Judaic exposition has been set up there.
For many years the museum was financed from private contributions. It was only in 1996 that it came under the auspices of the Regional Museum in Krosno, but the latter institution withdrew its support in January of 1999. The museum once again faces critical financial problems which are threatening to close it down.
Each year in June the Society for the Development of the Museum of Lemkos Culture in Zyndranowa organizes in the Skansen a day to celebrate their culture and traditions "From Rusal to John", a festivity supported financially by the Ministry of Culture and Art. As a result of sponsorship from the Ministry, a quarterly magazine "Zahoroda" is published by the museum. As one of its kinds in Poland the museum is extremely popular, visited by thousands of tourists from home and abroad. Its existence enriches a national culture, likewise establishing an intriguing Lemkos Diaspora. Guaranteeing the means for the continued functioning of the Skansen-museum is the responsibility of the local authorities, unfortunately one that they seem not to understand.
 Museum of Lemko Culture in Zyndranowa, adjacent to Tylawa/Barwinek. |
 Monuments to honor those who died in Jaworzno after WW II/Operation "Wistula" and in Talerhof concentration camps during WW I. | |
 George Warholic (left) and WM in front of the monument to soldiers who died in the battle for Dukla Pass in the fall of 1944. Remains as of July 2000. |
 Founder and Director of the Museum of Lemko Culture in Zyndranova Fedor Gocz with WM (left) on July 6th, 2000 |
wchodzi w skład Jaśliskiego Parku Krajobrazowego.
W trakcie, długich dziejów, wieś rozwijała się na styku kultur i grup etnicznych. Żyli tu w koegzystencji Łemkowie, Żydzi, Cyganie, a każda z tych grup wniosła swój wkład w rozwój osady. Do II wojny światowej, w liczącej 180 rodzin wiosce, elementem dominującym byli Łemkowie, lud pastersko-rolniczy, znakomicie przygotowany do gospodarowania w surowych warunkach klimatycznych i geograficznych Beskidu.
W trakcie swej, wielowiekowej historii, Łemkowie wytworzyli oryginalną kulturę materialną i duchową, różniącą się od kultur innych grup etnicznych zamieszkujących Karpaty. Jej niepowtarzalne cechy, osobliwy nastrój, widoczne są zarówno
w architekturze sakralnej, mieszkalnej i gospodarczej, jak też w rzemiośle, strojach, zwyczajach i innych dziedzinach życia.
Podczas I wojny światowej na Łemków spadły represje austriackie. Około 2 tyś. osób, głównie przedstawicieli inteligencji - księży, nauczycieli, urzędników aresztowano i osadzono w obozie „Tallerhof - Graz" niedaleko Wiednia. Znaczna ich część nigdy już nie wróciła do rodzinnych domów. Kolejny akt dramatu rozegrał się za okupacji. Większość młodzieży łemkowskiej wywieziono na roboty przymusowe do Rzeszy. I wreszcie epilog tragedii. W latach 1945-1946 pod pozorem likwidacji zaplecza Ukraińskiej Powstańczej Armii, przymusowo wysiedlono, głównie na Ukrainę, tysiące Łemków. Pozostałych w ramach akcji „Wisła" w 1947 roku, przesiedlono na tzw. ziemić odzyskane.
Rozproszeni po Polsce i świecie, dyskryminowani przez władze państwowe, odważnie bronili swej tożsamości, nie poddali się procesom asymilacyjnym. Obecnie, w zmienionych realiach politycznych w kraju, Łemkowie mogą wreszcie mówić pełnym głosem, domagać się praw przysługujących mniejszościom narodowym. Ich sytuacja
pozostaje nadal trudna, daremnie upominają się o zwrot zabranych przez państwo lasów i gruntów, o uznanie roszczeń będących skutkiem akcji „Wisła".
Usiłują ocalić od zagłady kulturę, język, tradycję, relikty budownictwa i wszelkie ocalałe pozostałości swej historii. W 1968 roku Teodor (Fedor) Gocz, z pomocą grona działaczy społecznych, urządził w zabytkowej, rodzinnej zagrodzie Izbę Pamiątek Kultury Łemkowskiej. Przez lata gromadzono w niej przedmioty związane z historią Łemków, zmagano się z nieżyczliwością urzędników i władz, przeżywano porażki i upokorzenia, m.in. barbarzyńską akcję wysadzania w powietrze pomnika, postawionego obok zagrody ku czci poległych w II wojnie światowej. Dzięki uporowi i ofiarności Teodora Gocza i społeczności łemkowskiej, izba pamiątek przekształcona została w muzeum - skansen.
Obecnie zespół muzealny tworzą: chałupa mieszkalno - gospodarcza, koniusznia, chlewik, dom - świetlica, spichlerzyk, wiatrak, kaplica, kuźnia cygańska, konstrukcja traka (piły), żuraw studzienny oraz elementy współczesne: pomniki ku czci ofiar Tallerhofu i obozu w Jaworznie. Zabytkowe obiekty pochodzą z końca XIX i początków XX wieku. Oryginalne jest ich wyposażenie: sprzęty, narzędzia rolnicze, meble, wyroby rzemiosła, stroje. dzieła sztuki ludowej. W budynku koniuszni urządzona jest wystawa historyczna - są tu pamiątki z I i II wojny światowej, głównie broń, mundury, sprzęty wojskowe. W świetlicy prezentowana jest sztuka łemkowska, a wokół zagrody - rzeźby będące efektem organizowanych w skansenie plenerów. Wystawa narzędzi i wyrobów kowalskich znajduje się w kuźni. Poza skansenem stoi stara chata żydowska, jedyna ocalała w tym rejonie Polski. Tam również urządzono ekspozycję - judaików.
Przez wiele lat muzeum miało charakter społeczny, w 1996 roku przeszło pod opiekę Muzeum Okręgowego w Krośnie lecz od l stycznia 1999 roku opieki tej zostało pozbawione. Zmaga się więc z poważnymi problemami finansowymi grożącymi likwidacją placówki.
Co roku, w czerwcu Towarzystwo na Rzecz Rozwoju Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej organizuje na terenie skansenu święto kultury i tradycji „Od Rusal do Jana", wspierane finansowo przez Ministerstwo Kultury i Sztuki. Dzięki pomocy Ministerstwa wydawany jest-także kwartalnik muzealny „Zahoroda". Muzeum, jedyne tego rodzaju w Polsce, cieszy się dużą popularnością, odwiedząjąje tysiące turystów z kraju i zagranicy. Jego istnienie wzbogaca kulturę narodową, stanowi też element integrujący łemkowska diasporę. Zagwarantowanie środków na funkcjonowanie tej placówki, to obowiązek władz powiatowych, które jednak zdają się tego nie rozumieć.
Zyndranowa
38-454 Tylawa
tel. (013) 43 307 12
Muzeum Kultury Lemkowskiej w Zyndranowej jako osrodek kulturotworczy
Zahoroda
Document Information
Document URL: http://lemko.org/zyndranowa/museum1.html
Return to Lemko Home
PageDate Posted: December 15th, 2000
Last Revision: November 27th, 2002
|
since December 15th, 2000 |
LV Productions c/o Walter Maksimovich 3923 Washington Street, Kensington MD 20895-3934 USA |