Robert Kostecki

        (Pasłęk)

rkostecki@poczta.fm

10/09/2005

 

Rodziny herbu Sas

 

Powszechnie jest znane, iż kultura polska, dzięki swej atrakcyjności, przyczyniła się w czasach przedrozbiorowej Rzeczypospolitej do polonizacji wielu nacji, w tym Rusinów, zwłaszcza bojarów ruskich. Ale istniało też zjawisko zupełnie odwrotne, a mianowicie zruszczenie szlachty przybyłej na Ruś.

Kiedy szlachta wyznania rzymsko-katolickiego była jeszcze zamożniejszą, jeździła na nabożeństwa do odległych nieraz kościołów. Jednak z czasem, wskutek rozradzania się i rozdrabniania majątków, zaczęła podupadać gospodarczo. Często do kościoła łacińskiego było daleko i zubożały szlachcic zagrodowy nie mógł sobie na taki wyjazd pozwolić. Korzystał, więc z miejscowej cerkwi. W cerkwiach szlachta fundowała sobie osobne ołtarze, przy których przybyły ksiądz łaciński odprawiał nabożeństwo. Nieraz, nawet i ksiądz unicki, często sam z pochodzenia - szlachcic polski, udzielał komunii świętej według obrządku łacińskiego i kazania miewał w języku polskim.

Los ubogiej szlachty pogorszył się po rozbiorach, gdy władze austriackie zlikwidowały dzierżawy królewszczyzn. Potomkowie dzierżawców w niedługim czasie zdeklasowali się. Z czasem, wskutek asymilacji (mieszane małżeństwa), część szlachty zagrodowej pochodzenia nierusińskiego przeszła na obrządek grecko-katolicki i zaczęła używać w życiu potocznym języka ruskiego, a polscy księża obrządku grecko-katolickiego byli stopniowo usuwani z szeregów kleru.

W czasach zaborów, Austriacy zapisywali tę szlachtę do wykazów narodowości rusińskiej. Niektórzy księża rusińscy celowo w metrykach opuszczali przydomki szlacheckie i przekręcali nazwiska. W ten sposób, niejedna rodzina „zagubiła" swoje z polska brzmiące nazwisko, a pozostawała tylko przy przydomku, który również ruszczono. Stało się tak z rodzinami Dobrzańskich-Biłasów i Dobrzańskich-Demkowiczów i wielu innymi. W jednym z raportów Komisja Wojskowa pisała: "Zgłasza się do wojska żołnierz jako Dobriańskij, choć ojciec jego w metryce najwyraźniej ma Dobrzański, Drugi podaje nazwisko Krijanowskij, mimo ze każdy jego przodek nazywał się Krzyżanowski, z Dzika zrobili Dyka, nazwisko Wilczyński zamieniono na Wołk, sam podpisuje się Sulima, a w metryce ma Sołyma, nie mówi nawet po rusku i podpisuje się Ryklik Jan, a w metryce ma Ryłow Iwan. Przykładów można podać setki i tysiące. W przemyskim pułku strzelców podhalańskich służyło trzech braci stryjecznych, z których jeden w metryce miał wpisane Demkowicz Białas, drugi Białas, a trzeci już Biłas. Najlepiej to ilustruje, jak postępowała taka zmiana".

Przekręcono nazwiska Dębicki na Dubicki, Garbowski na Garbiwśki, Gliński na Hłyńśkyj, Klonowski na Kloniwśki, Kłosowski na Kołosowśki, Krzemiński na Krymiński, Kulczycki na Kilczyćkij, Lewandowski na Łewandiwśki, Męciński na Mentyńśki, Mościcki na Mostyćki, Pawłowski na Pawliśki, Siemiradzki na Sumiradzki, Skarbiszewski na Skirbiszewśki, Sulima na Sułyma, Szlachetko na Szlachutko, Śliwicki na Sływoćki, Trześniowski na Treśniwśki, Zaręba na Zaruba, i t. p.

Podobnie rzecz się miała z imionami chrzestnymi, gdzie wbrew życzeniu rodziców nadawano w miejsce imion używanych w rodzinie z kalendarza polskiego, imiona czysto ruskie: Daniło, Fedor, Iwan, Mychaił, Wasyl, i t. p.

W ten sposób, w czasach zaboru austriackiego wszystkich tych, którzy wyznawali obrządek grecki, a nie mieli rdzennego pochodzenia ruskiego, zaczęto stopniowo zaliczać do narodowości rusińskiej. Z czasem utarło się mniemanie, że jak grekokatolik, to nie Polak, lecz Rusin, względnie Ukrainiec.

Obecnie zgodnie z obowiązującą "poprawnością polityczną"  przyjęto powszechnie, że dla określenia każdego bez wyjątku Rusina należy używać słowa Ukrainiec. Okazuje się jednak, że jeszcze w czasach II Rzeczypospolitej  nie wszyscy Rusini uważali się za Ukraińców. Przykładem potwierdzającym taką właśnie postawę może być przytoczony poniżej fragment przemówienia wygłoszonego przez posła  Mychaiła Baczyńskiego  w dniu 21 stycznia 1931 r. w Warszawie   na posiedzeniu sejmowej Komisji Administracyjnej.

Mychaił Baczyńskij:

Wysoka Komisjo!

Jeżeli w przemówieniu swoim używać będę terminu „ruski", to termin ten proszę rozumieć nie w znaczeniu „rosyjski", lecz tylko „rusiński". Termin, więc „ruski" będę zastosowywać przy określeniu nacjonalistycznym narodu zamieszkującego terytorium byłej Galicji, dzisiejszej zaś Małopolski Wschodniej, a więc terminem tym określam nie „Rosjan", lecz greko-katolików „Rusinów". Tak samo, gdy będę używać terminu „ukraiński", „Ukrainiec" to jedynie dla określenia tej części narodu ruskiego, zamieszkującej Wschodnią Małopolskę, która przyjęła tę nazwę dla swego nacjonalistycznego określenia. …Jako przedstawiciel lojalnego [Polsce] odłamu ruskiego narodu, zamieszkującego południowo - wschodnie ziemie Rzeczypospolitej Polskiej, pozwalam sobie także zabrać głos w tak ważnej sprawie, jaką jest kwestia ruska…

 

Jedną z wielu nacji, która weszła w skład narodu rusińskiego, są potomkowie dawnych Wołochów – ród Dragów-Sasów.

Dragowie-Sasowie należą do tzw. rodów heraldycznych. Zasadniczym terenem ich występowania była Ruś Czerwona.

Jan Długosz tak pisał o przodkach tego rodu: „Genus Waalchicum ex montibus et silvis provinciarum Russia, gui Poloniny nuncupantur duceus originem viri simplices, veraces, virtuosi, avduces, robusti, nullum officium petentes, sed offusores sanguinis".

W północno-wschodnim zakątku historycznego państwa węgierskiego (obecnie Rumunii), leży niewielka, górska kraina, znana ogólnie pod mianem Marmaroszu. Granice jej stykają się na północy z ziemiami Rusi Halickiej, na wschodzie z Mołdawią, a na południu z Siedmiogrodem. Obszar ten we wczesnym średniowieczu podlegał kolonizacji osadników: rusinskich, od dawna nielicznie tam występujących; niemieckich – Sasów, którzy pełnili tu służbę wojskową; i wreszcie wołoskich.

Wołosi, to naród o pochodzeniu romańskim, wywodzący się z półwyspu bałkańskiego. Stamtąd rozpoczęła się ich stopniowa migracja na północ. Przez pewien czas zamieszkiwali Węgry, gdzie wykorzystywani byli jako żywioł wojskowy. Na obszarze Karpat nieliczne grupy wołoskie znane były już w XIII, a być może nawet w XI wieku. Jednak główna fala migracyjna Wołochów, mniej więcej w 70-tych latach XIV wieku, doszła w rejony górskie, dając poprzez asymilację z ludnością ruską początek licznym plemionom Łemków, Bojków, Dolinian, Hucułów i wywierając wpływ na ich sferę kulturową. Fala migracji Wołochów trwała do XVI wieku, przechodząc poprzez Małopolskę do Moraw. Uważa się, że górale podhalańscy, to także potomkowie Wołochów.

W następstwie silnych ruchów migracyjnych i kolonizacyjnych Wołosi obsadzili pogranicze Marmaroszu, przejmując zadanie obrony przed najeźdźcami tatarskimi. W XIV wieku rody wołoskie, wierne królowi węgierskiemu podczas wewnętrznych zamieszek, wzbogaciły się, przez co wzrosło ich znaczenie.

Dzisiaj nie sposób dociec genezy słowa Sas. Jedna z tez głosi, że nazwa Dragów - Sasów przyjęła się od imienia, a raczej może przydomku wojewody Sasa, potomka Draga, pochodzącego z rodu, który z ramienia Węgier zarządzał Mołdawią. W języku madziarskim słowo to oznacza naród, względnie szczep germański - Sasów. Jak już wspomniano, wschodnie pogranicze Węgier, a zwłaszcza ziemia siedmiogrodzka, posiadało sporą liczbę ludności saskiej. Żyła ona w dużym odosobnieniu od innych mieszkańców kraju, co jednak nie wyklucza możliwości, że zawierała związki z obcymi. Być może echem tych nieuchwytnych bliżej węzłów rodowych jest właśnie słowo "Sas", które pierwotnie było przydomkiem, a później stało się nazwą całego rodu. Inna teza wskazuje na nazwę Sas (czytaną z węgierska szasz), jako słowo „orzeł", a „drago" oznaczające – drogi, ukochany, bezcenny.

Geneza herbu Sas wiąże się z Rusią Halicką. Pierwsi przedstawiciele Dragów-Sasów pojawili się na Rusi Halickiej w roku 1359. Ci potomkowie wojewodów mołdawsko-marmaroskich otrzymywali darowizny za wierną służbę, zakładając liczne gniazda w górzystej, granicznej okolicy podkarpackiej, rozciągającej się na południe od grodu przemyskiego, i sięgając dalej na wschód, aż do brzegów Złotej Lipy. Od tych przybyszów wywodziły się poszczególne rodziny heraldyczne Sasów. Już wkrótce, rozbudowa zasad dziedziczenia spowodowała, że ich gniazda rodzinne pokryły gęstą siecią tereny Rusi Czerwonej, a przedstawiciele Sasów zaczęli odgrywać doniosłą rolę w społecznych stosunkach ruskich. Zadaniem ich, oprócz obrony przed najazdami tatarskimi, było także wprowadzenie nowego typu pasterstwa. Wioski lokowano na prawie wołoskim, odrębnym od prawa niemieckiego, czy ruskiego. Na czele wsi stał kniaź mający uprawnienia sądownicze. Wyróżnia się też naczelników dolin (zborów), którzy również posiadali własne sądownictwo nazywane sądami zborowymi lub strungowymi. Strungi odbywały się we wsi macierzystej, czyli w watrze, raz do roku w lipcu. Wtedy też opłacano podatek królewski. Oprócz tego, każdy obdarowany ziemią zobowiązywał się do stałego pobytu na Rusi. Wysługa była długa i uciążliwa. Osiąść było łatwiej, niż otrzymać nadanie ziemi i zostać szlachcicem. Osadnicy z tego okresu, którzy nie posiadali własnego herbu, stawali się posiadaczami herbu Sas  związanego z dominującym rodem Dragów-Sasów. Od nazw miejscowości, w których osiadali w latach 1359 – 1443, poprzyjmowali z czasem nazwiska: Biskowieccy, Brześciańscy, Buchowscy, Hubiccy, Rybotyccy, Wołosieccy. Z wielkim prawdopodobieństwem do grupy pochodzenia wołoskiego można zaliczyć rody gniazdowe Drohomireckich, Kniaźdworskich, Grabowieckich, Lackich, Przeroślskich, Szumlańskich, Tarnawieckich, Wąwelnickich.

W okresie późniejszym wiele rodzin, nie tylko wołoskich, brało udział w wojnach, dzięki czemu miało niewątpliwą okazję do zdobycia nobilitacji. Większość uszlachconych rodzin, także otrzymywała herb Sas.

Na podstawie badań ustalono, że tylko na terenie Ziemi Czerwieńskiej mieszkało ponad sto dwadzieścia rodów szlachty wołoskiej.

 

Rodziny czerwonoruskie herbu Sas:

1. Baczyński, gn. Baczyna, pow. samborski, przyd. Ihnatowicz, Kotłowicz, Leszkowicz, Pukszyn, Tereszko,

2. Bandrowski, gn. Bandrowa, z. przemyska, przyd. Nowosielec, Zeliszkowicz,

3. Baraniecki, gn. Barańczyce, pow. samborski,

4. Batowski,

5. Bejowski, przyd. Puchacz,

6. Bełżecki, gn. Bełzec,

7. Berezecki, gn. Bereźce, pow. krzemieniecki,

8. Berezowski, gn. Berezów Niżny i Wyżny, pow. kołomyjski, przyd. Bilawicz, Bodrug, Bodurowicz, Dymidowicz, Ficzyc, Genik, Hołdysz, Kossowczyc, Kunczyc, Kuzycz, Łazarowicz, Małkowicz, Mocok, Negrycz, Percowicz, Romańczyc, Szymczyc, Telepan, Tomicz, Urbanowicz, Waskuł, Zdeczuk,

9. Bereźnicki, gn. Bereźnica, pow. samborski, przyd. Abramowicz, Ganat, Humenowicz, Kulesza, Kupryniak, Myszka, Myszkowicz,

10. Bieniewski, gn. Bieńków, z. halicka,

11. Biernacki,

12. Biliński, h. odm., gn. Bilina Wielka, pow. samborski, przyd. Grodź, Grodziewicz, Hero, Jaroszewicz, Kaczkienowicz, Kaczkienowicz Hur, Mielesiewicz, Mielesiewicz Gedz, Mieleszewicz Wołczak, Mielkowicz, Mielkowicz Fedynak, Mielkowicz Paszko, Mielkowicz Szafran, Słotyło, Szafran, Taras, Tarasowicz, Tarasowicz Kilak, Tarasowicz Łobodziak,

13. Bitkowski, gn. Bitków, z. halicka,

14. Błażowski, gn. Błażowo, z. przemyska, przyd. Andrzejkowicz,

15. Boberski, gn. Bóbrka, z. sanocka,

16. Bojarski, gn. Bojary, z. przemyska, przyd. Czarnota,

17. Bojeniacki,

18. Bonowski, gn. Bonów, z. przemyska,

19. Bosadzki,

20. Borysławski, gn. Borysław, z . przemyska, przyd. Kaniuk,

21. Bratkowski, gn. Bratkowice, pow. stryjski,

22. Broszniowski gn. Broszniów, pow. stryjski,  przyd. Czyrko, Czyczko, Smahuk,

23. Bryliński, gn. Brylińce, z. przemyska,

24. Brześciański, gn. Brześciany, z. przemyska,

25. Buchowski, gn. Buchowice, z. przemyska,

26. Buszyński,

27. Bystryowski, gn. Bystryjowice, z. przemyska,

28. Charewicz,

29. Chaszczowski, gn. Chaszczów, pow. samborski,

30. Chechłowski,

31. Chłopecki, h. odm., gn. Chłopczyce, pow. samborski, przyd. Sudkowicz,

Chocimirski,

32. Chodakowski, gn. Chodakowszczyzna, pow. owrucki,

33. Chodkowski,

34. Chrustowski,

35. Ciemierzyński,

36. Cieszkowski,

37. Cisowski, gn. Cisowo, z. lwowska,

38. Cucyłowski, gn. Cucyłów, z. halicka,

39. Czahrowski, gn. Czahrowo, z. halicka,

40. Czajkowski, gn. Czajkowice, pow. samborski, przyd. Berynda, Daszkiewicz, Kawalec, Kunko, Romanowicz, Słoninka, Szałko, Szawko, Trojan, Trunko, Tymkowicz,

41. Czerleniowski, gn. Czerleniowo, pow. trembowelski,

42. Czerkawski, gn. Czerkasy, z. lwowska,

43. Czołhański, gn. Czołhany, pow. żydaczewski,

44. Czołowski, gn. Czołownice, pow. lwowski, przed. Łastowicz,

45. Daniłowicz,

46. Daniłowski, gn. Daniowo, pow. owrucki,

47. Daniszowski,

48. Delatyński, gn. Delawa, z. przemyska,

49. Didkowski, gn. Didkowce, pow. owrucki,

50. Długopolski, gn. Długopole, pow. sądecki,

51. Dmościcki, gn. Dmościce, z. przemyska,

52. Dniestrzański,

53. Dobrocki, przyd. Zuzak,

54. Dobrzański, gn. Dobra, pow. sanocki, przyd. Biłas, Częstopiacz, Demkowicz, Dziurdziewicz, Gackiewicz, Hnatusko, Hryckiewicz, Hubal, Juńczyk, Niemesycz, Niesiewicz, Nysewicz, Sokołowicz,

55. Doliński, gn. Dolina, z. sanocka,

56. Drohobycki,

57. Drohomirecki, gn. Drohomirczany, pow. stanisławowski, przyd. Czepyha, Hawora, Onufrykowicz, Soroka, Sulima, Szyszka,

58. Dubanowicz,

59. Dubrawski, gn. Dubrawka, z. lwowska,

60. Dubrowlański, gn. Dubrowlany, pow. stryjski,

61. Dunajewski, gn. Dunajewo, z. lwowska,

62. Duniecki,

63. Duszyński,

64. Dwernicki, gn. Dwernik, z. sanocka,

65. Dymidecki, gn. Dymidcz, pow. kołomyjski,

66. Dzieduszycki, gn. Dzieduszyce, pow. żydaczewski,

67. Dziedzicki,

68. Grabowiecki, gn. Grabowiec, pow. halicki, przyd. Bułat, Fedorokowicz,

69. Gwozdecki,

70. Haczyński,

71. Hermanowski, gn. Hermanowo, z. lwowska,

72. Hnilecki, gn. Gnilce, z. halicka,

73. Hobgarski, h. odm.,

74. Hołyński, gn. Hołyn, pow. stryjski, przyd. Czajka, Hurbicz, Makarycz, Redka, Ryłowicz, Szaszor,

75. Hordyński gn. Hordynia, pow. samborski, przyd. Antonowicz, Fedkowicz, Juchnowicz, Łyżda,

76. Horodecki, gn. Horodyszcze, pow. samborski,

77. Horucki, gn. Horucko, z. przemyska,

78. Hoszowski gn. Hoszów, pow. stryjski, przyd. Baranowicz, Hłochan, Hołdysz, Jurfiniec, Kubarycz, Markowicz, Misiewicz, Moroz, Petreniżycki, Sierkowicz, Stasiewicz, Stecewicz,

79. Hubicki, gn. Hubice, pow. drohobycki,

80. Huhernicki, gn. Huherniki, z. halicka,

81. Humecki, gn. Humieniec, z. przemyska,

82. Huniewicz,

83. Husarzewski, z. przemyska,

84. Ignaszewicz,

85. Ilnicki gn. Ilnik, pow. samborski, przyd. Czerczewicz, Fedynicz, Hryckowicz, Hucułowicz, Hulanowicz, Janinowicz, Jaroszewicz, Kołhanowicz, Lepiech, Mankowicz, Miskowicz, Mykitycz, Ropczyc, Sieniuszkowicz, Telepianowicz,

86. Jamiński, gn. Jamna, z. przemyska,

87. Janiszewski,

88. Jasienicki, gn. Jasienia, pow. samborski,

89. Jasiński, gn. Jasień, z. sanocka,

90. Jaworski, gn. Jawora, pow. samborski, przyd. Balowicz, Bobronicz, Cybowicz, Czerwakowicz, Czerwakowicz-Chuda, Dubik, Fajewicz, Gołdycz, Gołdycz-Leniewicz, Gołdycz-Worończak, Horoszkiewicz, Ihnaciewicz, Jusypowicz, Kotarbowicz, Leniewicz, Łyskowicz, Martycz, Mirynowicz, Ostraszewicz, Perkowicz, Pietraszewicz, Piórkiewicz, Piszkowicz, Romanowicz, Szustejowicz, Zubowicz,

91. Kaczkowski,

92. Kalinowicz,

93. Kamiński, gn. Kamień, z. halicka,

94. Kaniowski,

95. Karbowski,

96. Kasprzykowski, przyd. Trcina,

97. Kędzierski,

98. Kierzkowski,

99. Klechniowski,

100. Kluczyński, gn. Kluczów, z. halicka,

101. Kłodnicki, gn. Kłonica, pow. stryjski,

102. Kniaźdworski, gn. Kniaziodwór, z. halicka,

103. Knihynicki, gn. Knihynin, z. halicka,

104. Koblański, gn. Kobło, pow. samborski, przyd. Jakimowicz, Raczkoniewicz,

105. Kobylińsk, gn. Kobylnica Wołoska, z. bełska,

106. Komarnicki, gn. Komarniki, pow. samborski, przyd. Bedenik, Błaszkiewicz, Demunczak, Drudź, Drużbic, Dudycz, Fagaracz, Fedczak, Iwaszeczkowicz, Jadczyszyc, Jaksa, Klimowczak, Pawlikowicz, Staczkiewicz, Tatarynowicz,

107. Kopecki, gn. Kopce, pow. buski,

108. Kopystyński, gn. Kopystno, z. przemyska,

109. Korczyński, gn. Korczyn, pow. stryjski, przyd. Bybik, Hermanowięta, Jackowicz, Łopotycz,  Senkowicz,

110. Korosteński, gn. Korościatyń, z. halicka,

111. Kotecki, gn. Kotów, z. przemyska,

112. Kozłowski,

113. Kraśniański,

114. Kraśnicki przyd. Dunicz,

115. Krechowiecki, gn. Krechowce, pow. stryjski, przyd. Bukatko, Bukatczyc, Jacowicz, Lechnowicz, Melimuczy,

116. Kropiwnicki, gn. Kropiwnik, pow. samborski, przyd. Chrapka, Czołożyc, Raszków,

117. Kruszelnicki, gn. Kruszelnica, pow. stryjski, przyd. Czulewicz, Fryzowicz, Lepiszewicz, Łazarewicz, Procewicz, Stawnikowicz, Surulewicz, Zieniewicz,

118. Kryłoszański, przyd. Turek,

119. Krynicki, gn. Krynica, pow. samborski, przyd. Walecha,

120. Krzeczkowski, gn. Krzeczkowo, z. przemyska,

121. Kuiłowski,

122. Kulczycki, gn. Kulczyce, pow. samborski, przyd. Abramowicz, Chrapka, Cmajło, Dasiewicz, Daszynicz, Gut, Hawicz, Hrycynicz, Hubiak, Hust, Klimowicz, Kołodczak, Kostyk, Makarowicz, Mielkowicz, Okopski, Poliwka, Ruczka, Smuk, Szelestowicz, Sztokajło, Szumiało, Śmietanka, Tarasowicz, Tuluk, Wacynicz, Waśkowicz, Wołczak, Zyhajło,

123. Kunicki, gn. Kunice, z. halicka,

124. Kuszczykiewicz,

125. Leszczyński, gn. Leszczyn, z. lwowska,

126. Lewandowski,

127. Lewicki,

128. Lipecki, gn. Lipie, pow. samborski,

129. Liskowacki, gn. Liskowate, przyd. Janeczko, Michałowiec,

130. Lityński, gn. Litania, z. przemyska,

131. Lubaczewski, gn. Lubycza, z. bełska,

132. Lubieniecki, gn. Lubieńce, pow. samborski,

133. Łagorzewski,

134. Ławrowski,

135. Łodyński, gn. Łodynia, pow. lwowski,

136. Łopuszański, gn. Łopuszanka, pow. samborski, przyd. Giemujnowicz, Homicz,

137. Łoziński, gn. Łozina, z. lwowska,

138. Łubacki, gn. Łubno, z. sanocka,

139. Łucki, gn. Łuka, pow. samborski, przyd. Antonowicz, Daszkiewicz, Odynak, Szczerbiak, Tylczak, Wadziak,

140. Łukawiecki, h. odm., gn. Łukawica, pow. samborski, przyd. Szczygieł,

141. Łużycki, gn. Łużek, z. przemyska,

142. Macewicz,

143. Malikowski,

144. Małkiewicz,

145. Markowski, gn. Markowce, z. sanocka,

146. Matkowski, gn. Matków, pow. samborski, przyd. Bardziejowicz, Blisiewicz, Boguszewicz, Badzewicz, Czuczepkowicz, Fedaszkowicz, Hahułowicz, Horyzdrowicz, Hryniewicz, Kapryjowicz, Kobylniewicz, Konturowicz, Matyszewicz, Miklaszewicz, Skibanowicz, Szypowicz, Wiazulicz, Zajączkowicz,

147. Medyński, gn. Medenice, z. przemyska,

148. Mikulski, gn. Mikulczyn, z. halicka,

149. Misczowski, gn. Miszczów, pow. stryjski,

150. Molitowski,

151. Monasterski, gn. Monasterek, pow. samborski, przyd. Andryjewicz, Jędrzejkowicz, Piotrowicz, Wałagin, Watiuszczak,

152. Morochowski, gn. Morochów, z. sanocka,

153. Mszanecki, gn. Mszaniec, pow. samborski,

154. Nanowski, gn. Nanowa,

155. Nehrebecki,

156. Niebyszczański, gn. Niebieszczany, z. sanocka,

157. Nowosielski, gn. Nowosiółki Małe, pow. sanocki, przyd. Czeczel,

158. Nowoszycki, gn. Nowoszyce, z. przemyska,

159. Obertyński,

160. Obuchowski, z. przemyska, przyd. Hołobut,

161. Odrzechowski, gn. Odrzechowa, z. sanocka, przyd. Hołobut,

162. Olewnicki,

163. Opolski,

164. Ortyński, gn. Ortyniec, pow. samborski, przyd. Kusprzak,

165. Paryłowski,

166. Pasławski, gn. Pacław, z. przemyska,

167. Pawlikowski,

168. Pieczyhojski,

169. Pielecki, przyd. Rawa,

170. Podhajecki,

171. Podhorodecki, gn. Podhorodec, z. przemyska, przyd. Byczkowicz, Dorosiewicz, Karmazyn, Makohon, Mazenicz,

172. Podlesiecki, gn. Podliski,

173. Podłuski, przyd. Toporowicz,

174. Pohorecki, gn. Pohorce, przyd. Czaplic,

175. Polański, gn. Polana, z. sanocka,

176. Popiel, gn. Popiele, przyd. Broszniowski, Chościak, Chwostyk, Damicz, Fedyńczak, Hrycałowicz, Hańczak, Kisielewicz, Kiszczak, Kołodrub, Łastówczak, Malewicz, Oleszkiewicz, Petrykacz, Romanowicz, Sałowicz, Stepaniak, Zozula,

177. Prusinowski,

178. Rastawiecki, przyd. Trzos,

179. Raszkowski, gn. Raszyn,

180. Rozłucki,

181. Rożniatowski,

182. Rubaszewski,

183. Rubinowski,

184. Rudnicki, gn. Rudniki, z. halicka, przyd. Wandrowicz, Wandurowicz,

185. Rybnicki,

186. Rychlicki,

187. Rześniowiecki,

188. Sarnowski, gn. Sarny, z. przemyska,

189. Sasimowski,

190. Sasowski,

191. Serednicki, gn. Serednica,, z. sanocka, przyd. Siemaszkowicz,

192. Siarczyński,

193. Sielecki, gn. Sielec, pow. samborski, przyd. Durdz, Korczak, Skrebeczowicz,

194. Siemiasz, przyd. Dryniewicz,

195. Siemiginowski, gn. Siemiginowo, przyd. Eleuer,

196. Skotnicki,

197. Skulski, gn. Skole, z. przemyska,

198. Smereczański, przyd. Leszowicz,

199. Smolnicki, gn. Smolnik, z. sanocka,

200. Somkowicz, h. odm.,

201. Sopotnicki, przyd. Hołubowicz,

202. Soliński, gn. Solina, z. sanocka,

203. Sosiński,

204. Sozański, gn. Sozań, pow. samborski, przyd. Facuła, Hujtyn, Luty, Worona,

205. Stanisławski,

206. Stebnicki, przyd. Hołodziak,

207. Strutyński, gn. Strutyn Wyżny, pow. stryjski, przyd. Berlicz, Bilewicz, Borkowicz, Daszkowicz, Ilitycz, Kalinowicz, Kowalewicz, Pawłowicz, Protaszewicz, Zawadzic,

208. Stryjski,

209. Strzelbicki, gn. Strzelbice, z. przemyska,

210. Stupnicki, gn. Stupnica, pow. samborski, przyd. Łomiec, Miskiewicz, Miszkowicz, Myszkowicz, Saturnus, Waśkiewicz,

211. Sulatycki, gn. Sulatycze, pow. żydaczewski, przyd. Juchno, Reczecz,

212. Swaryczewski, gn. Swaryczów, pow. stryjski, przyd. Tołstowicz,

213. Świrski, gn. Świrz, z. lwowska,

214. Świstelnicki,

215. Szachnowicz,

216. Szandorowski,

217. Szczombrowski, przyd. Londyk,

218. Tarnawski, gn. Tarnawa,, z. sanocka,

219. Tarnowiecki, gn. Tarnawica, z. halicka,

220. Tatomir,

221. Terlecki, gn. Terło, pow. samborski, przyd. Miskowicz, Niskowicz, Petryczak, Petryłowicz, Prokopowicz, Sawczyc, Szymkowicz, Zaniewicz,

222. Tokarski,

223. Topolnicki, gn. Topolnica, pow. samborski,

224. Towarnicki, gn. Towarnia, pow. samborski,

225. Turecki, gn. Turki, pow. samborski,

226. Turzański, h. Sas odm. gn. Turze, pow. samborski, przyd. Kahanowicz, Kochanowicz,

227. Tustanowski, gn. Tustanowice, pow. samborski, przyd. Gwoździak, Kotkowicz, Kotonos,

228. Tychowski, gn. Tycha, przyd. Wizerowicz,

229. Tysarowski,

230. Tysowski, przyd. Kaczor,

231. Tyzdrowski,

232. Uhernicki, gn. Uherce,, z. sanocka,

233. Uhrynowski,

234. Ulnicki, gn. Ulicko, z. bełska,

235. Uniatycki, gn. Uniatycze, z. przemyska, przyd. Dmytrowicz,

236. Urbański,

237. Uruski, gn. Uroż, przyd. Chomikowicz, Dmytrykowicz, Gołdasz, Huba, Korba, Korblowicz, Kozarowicz, Odemczak, Pobideńczak, Waskowicz,

238. Ustrzycki,

239. Waczewski, gn. Waczowice, z. przemyska,

240. Winnicki, gn. Winniki, przyd. Budzianik, Czeczel, Hul, Kimakowicz, Klizewicz, Łucznik, Radziewicz,

241. Wisłocki, z. przemyska,

242. Witwicki, gn. Witwica, pow. stryjski, przyd. Floka, Harmaga, Kockowicz, Koszczyniec, Lejbiniec, Ławrowicz, Mirowicz, Monteszewicz, Pilik, Płytka, Sieczka, Turuła, Waśkiewicz, Waskowicz, Wasylkowicz,

243. Wolański, gn. Wola Błażowska, z. przemyska,

244. Wołkowicki, gn. Wołkowyja, z. sanocka, przyd. Zielsko,

245. Wołosiański, gn. Wołosów, z. halicka, przyd. Hołonowicz,

246. Wołosiecki,

247. Wowczański, gn. Wownia, z. przemyska,

248. Wysłobocki,

249. Wysoczański, gn. Wysocko Wyżne, pow. samborski, przyd. Dmytrykowicz, Dumnikowicz, Fagarasz, Jankowicz, Minkowicz, Pietrusiewicz, Szwabowicz, Wereżyc,

250. Zapłatyński,

251. Zatwarnicki,

252. Zawisza,

253. Zeliborski,

254. Zesteliński,

255. Zieliński, gn. Zielów, z. lwowska,

256. Zubrycki, gn. Zubrza, z. lwowska,

257. Żabiński,

258. Żubr,

259. Żerebecki, gn. Żerebki Szlacheckie, przyd. Łubko, Zakałużny,

260. Żurakowski, gn. Żuraki, z. halicka, przyd. Filowicz, Firtowicz, Hołubowicz, Lechnowicz, Zahurny, Żuczek,

261. Żukotyński, gn. Żukocin, z. halicka,

262. Żupański, gn. Żupanie, z. przemyska.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bibliografia:

1. Darowski-Weryha A., Znaki pieczętne ruskie. Noty heraldyczne, Paryż 1862.

2. Dąbkowski P., Szkice z życia szlachty sanockiej w XV stuleciu, [w:] Rocznik Heraldyczny, VI, 1923.

3. Dąbkowski P., Wędrówki rodzin szlacheckich. Karta z dziejów szlachty halickiej, [w:] Księga pamiątkowa ku czci Oswalda Balzera, Lwów 1925.

4. Dąbkowski P., Szlachta zaściankowa w Kończynie i Kruszelnicy nad Stryjem, Lwów 1936.

5. Dobrzański-Demkowicz B., Szlachta zagrodowa Ziemi Czerwieńskiej. Jej pochodzenie i przeszłość, Stanisławów 1938.

6. Dzieduszycki M., Kronika domu Dzieduszyckich, Lwów 1865.

7. Fastnacht A., Osadnictwo Ziemi Sanockiej 1340-1650, Wrocław 1962.

8. Fastnacht A., Słownik historyczno-geograficzny Ziemi Sanockiej w średniowieczu, część 1, Brzozów 1991.
9. Fastnacht A., Słownik historyczno-geograficzny Ziemi Sanockiej w średniowieczu, część 2, Brzozów- Wzdów-Rzeszów1998.

10. Gawroński F. R., Stare rusko-polskie rody na Rusi do końca XVI w., Przew. Nauk.-Liter., 1918.

11. Gorzkowski M., O rusińskiej i rosyjskiej szlachcie, Kraków 1876.

12. Horoszkiewicz R., Szlachta zaściankowa na ziemiach wschodnich. Warszawa 1936.

13. Hruszewski M., Szlachta ukraińska w Galicji na przełomie XVI i XVII w., [w:] Z dziejów Ukrainy, pod red. W. Lipińskiego. T. XXIV, Kijów 1912.

14. Janeczek A., Osadnictwo pogranicza polsko-ruskiego. Województwo bełskie od schyłku XIV do początku XVII w., Wrocław 1991.

15. Jabłonowski A., Źródła Dziejowe, t. XVIII, cz. II, s. 287-288.

16. Jastrzębski St., Kim jesteśmy? O szlachcie zagrodowej w Małopolsce Wschodniej, Przemyśl 1939.

17. Jawor G., Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu.

18. Kucharski W., Ludność ziemi sanockiej na schyłku XVIII w. (na podstawie urzędowego protokołu Magistratu sanockiego). Przyczynek do historii Sanoka, Sanok 1907.

19. Maleczyński K., Urzędnicy grodzcy i ziemscy lwowscy w latach 1352-1783, Zabytki Dziejowe, t. VI, z. 1, Lwów 1938.

20. Marcinek R., Ślusarek K., Materiały do genealogii szlachty galicyjskiej, cz. I: A-K, Kraków 1996.

21. Piekosiński F., O źródłach heraldyki ruskiej, [w:] Rozprawy Akademii Umiejętności Wydział Historyczno-Filozoficzny, seria 2, T. 13, Kraków 1899.

22. Polaczkówna H., Fundacje dla potomków szlachty galicyjskiej, [w:] Miesięcznik Heraldyczny, R. 14, 1935.

23. Pogonowski J., Puchacze Horodyscy, [w:] Miesięcznik Heraldyczny, R. 10, 1931.

25. Prochaska A., Lenna i maństwa na Rusi i na Podolu, Kraków 1901.

26. Prochaska A., Ze źródeł do genealogii szlachty województwa ruskiego, [w:] Miesięcznik Heraldyczny, R. 6, 1913.

27. Pulnarowicz W., Rycerstwo polskie Podkarpacia (Dawne dzieje i obecne obowiązki szlachty zagrodowej na Podkarpaciu), Przemyśl 1937.

27. Sas P. [Prószyński Marceli], Szlachta zagrodowa, Lwów b.r.w.

28. Sochaniewicz K., W sprawie heraldyki ruskiej i badań nad rozsiedleniem szlachty na ziemiach ruskich, Poznań 1925.

29. Stekert A., Przydomki polskie, litewskie i rusińskie, Kraków 1899.

30. Ślusarek K., Szlachta w Galicji Wschodniej na przełomie XVIII i XIX wieku. Rozmieszczenie terytorialne i liczebność, „Studia Historyczne", z. 2, R. XXXIV, 1991.

31. Ślusarek K., Drobna szlachta w Oberżynie. Studium z dziejów szlachty w małym miasteczku na przełomie XVIII i XIX w., „Studia Historyczne", z. 2, R. XXXVII, 1991.

32. Ślusarek K., Jahniszczak W., Szlachta w misteczkach Hałyczyny w kinci XVIII st. Początku XIX st., [w:] Aktualni problemy rozwytku mist ta miśkoho samowriaduwannia (istoria i suczasnist), Riwne 1993.

33. Ślusarek K., Drobna szlachta w Galicji 1772-1848, Kraków 1994.

34. Tarnawski A., Szlachta zagrodowa w Polsce południowo-wschodniej (materiały do bibliografii), Lwów 1938.

35. Tarnawski A., Bibliografia szlachty zagrodowej Małopolski Wschodniej, Lwów 1938.

36. Trzecieski J., Pamiętniki i wspomnienia z sanockiej ziemi. Cz. I. Krosno 1907.

37. Trzyna E., Ziemia Sanocka i struktura jej własności feudalnej od połowy XVI do drugiej połowy XVII wieku, „Rocznik Województwa Rzeszowskiego", 9, 1978.

38. Wyrostek L., Ród Dragów - Sasów na Węgrzech i Rusi Halickiej, Kraków 1932.

39. Początki sąsiedztwa. Pogranicze etniczne polsko-rusko-słowackie w średniowieczu, pod red. M. Parczewskiego i  S. Czopka, Rzeszów 1996.

40. Poczet szlachty galicyjskiej i bukowińskiej, Lwów 1857.

41. Tom 1. Ziemia przemyska, część 1. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej z 1628 roku, wyd. Z. Budzyński, K. Przyboś, Przemyśl-Rzeszów 1997; część 2. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej z 1651 roku, wyd. Z. Budzyński, K. Przyboś; Przemyśl-Rzeszów 1997; część 3. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej z 1658 roku, wyd. Z. Budzyński, K. Przyboś; Przemyśl-Rzeszów 1999; część 4. Rejestr pogłównego ziemi przemyskiej z 1674 roku, wyd. Z. Budzyński, K. Przyboś, Przemyśl-Rzeszów 2000.

Tom 2. Ziemia sanocka, część 1. Rejestr poborowy ziemi sanockiej z 1640 roku, wyd. Z. Budzyński, K. Przyboś, Przemyśl-Rzeszów 1998; część 2. Rejestr poborowy ziemi sanockiej z 1655 roku, wyd. Z. Budzyński, K. Przyboś, Przemyśl-Rzeszów 1999.